ZAMBAK ( Lilyum )

Bir adı da mis zambak olan ak zambak ( Lilium candidum )
Zambak ( lilium ), en narin ve gösterişli çiçeklerden biridir. Zambakgiller ( Liliaceae ) familyasının 'lilium' cinsini oluşturur, dünyada  yaklaşık 110  türü bulunmaktadır. Soğanlı, çok yıllık ve otsu bitkilerdir. Süs bitkisi olarak yetiştirilen çok fazla  hibrid ( melez )  türü ve çeşidi vardır.  Adı  zambak olan bazı bitkilerin  gerçek  zambak türleri ile  hiçbir ilgileri yoktur.

Zambak ya da lilyum,  insanların çok eski çağlardan beri tanıdığı  ve çeşitli şekillerde yararlandıkları bir bitkidir.
Bazı zambak türlerinin soğanları  pişirilerek yenir. Yine bazı zambak türlerinin çiçekleri ilaç, reçel ve pafüm yapımında kullanılmaktadır. Ancak  bazı zambar türlerinin zehirli olduğundan,  bilmediğiniz bir bitkiyi kesinlikle yememeliyiz. Bütün zambak türleri kediler için zehirlidir.

Zambak, lale, karanfil, gül gibi eskiden beri yetiştirdiğimiz geleneksel çiçeklerdendir.  Yurdumuzda doğal olarak, ikisi endemik olmak üzere yedi zambak türü doğal olarak  yetişir.  Bunlardan Lilium martagon'a  'Türk zambağı'  denir.

Zambak,  dış mekan bitkisidir, bahçe yada  balkonda, açık alanlarda yetişir. İç mekanlar zambak için uygun değildir. Havadar ve güneşli yerleri sever, direk güneş almaması gerekir. Mis zambak gibi bazı türleri güzel kokuludur. Bazı zambak türleri ise kötü kokulu olur.

Zambak, sarımsak gibi dişli olan soğanlardan yetişir, küçük soğanlar ilk yıl çiçek açmaz. Kışın ılık geçen yerlerde soğanları toprakta kalabilir. Humusça zengin geçirimli toprakları ve havadar, güneşli yerleri sever. Toprağını hafif nemli tutmak ve bitkiyi direk güneşten korumak gerekir.

                                      Süs Bitkisi Olarak Yetiştirilen Bazı Zambak Türleri

                                    AK ZAMBAK ( Mis zambak - Lilıum candidum  )
Ak zambağa ( Lilium candidum ), halk arasında çiçeği güzel  kokulu olduğu için  'mis zambak' da denmektedir. ( Mis zambak L. akkusianum türüne denir ).  Yurdumuzun Güneybatı kısmında  doğal olarak  yetişmektedir. Beyaz renklidir, poleni sarıdır. Çiçeklerinden reçel ve şerbet yapılır. Kesme çiçek olarak ta kullanılır. Tohumla, ayırma ile ve soğancıklar ( diş ) ile üretilir. Dişler toprak yüzeyine ekilmeli, derine dikilmemelidir.

Ak zambak, Yunan mitolojisinde de adı geçen bir çiçektir.  Herakles'i ( Herkül ) istemeden  emziren Hera'nın  dökülen sütlerinden biterek dünyaya yayılmıştır.

(Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi, Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri - Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )
Ak zambak / Mis zambak çiçekleri ( Bahçemden  ):